پروفسور فضل الله رضا

آخرین سمت وی تا وقوع انقلاب اسلامی سفیر ایران در کاناداست و در مهر ماه ۱۳۵۷ با شاه مستهسل ایران (محمد رضا پهلوی) ملاقات می کند و در آذرماه همان سال عطای سمت را به لقای عزت و کرامت و خدمت می بخشد و ساکن اوتاوا در کانادا می شود.
وقوع انقلاب در ایران و حوادث و اتفاقات پی در پی دهه اول پیروزی انقلاب اسلامی آینده نامعلومی را فراروی بزرگانی خدوم همچون فضل الله رضا در برقراری ارتباط نزدیک با وطن و زادگاه(رشت) می نهد و دست روزگار در نیمه دهه شصت هجری شمسی فرزند برومندش را که پزشک بوده است از وی می گیرد و او را داغدار عزیزش می نماید.
در آنزمان(حدود سال ۱۳۶۵) مرحوم مهندس سید مهدی موسوی زارع (فرزند سید احمد و نوه سید زین العابدین موسوی ارسنجانی معروف به سادات قلعه آمیرزا محمد ابراهیم) مسئول جذب ایرانیان متخصص دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل(نیویورک) می باشد و با هماهنگی دکتر کمال خرازی (نماینده ایران در سازمان ملل متحد) به بهانه عرض تسلیت درگذشت فرزند دکتر رضا از ایشان دعوت حضور در محل نمایندگی را می نماید و او بزرگوارانه می پذیرد.
مهندس موسوی چنین روایت می کردند:
" در آن ملاقات حسب وظیفه انسانی و سازمانی ام از دکتر رضا دعوت به حضور مجدد در محافل علمی، ادبی و فرهنگی داخل کشور را نمودم و علی رغم اشتیاق از نوع نگاه و فحوای سخن به نگرانی اش در نحوه رفتار با صاحب منصبان رژیم پیشین پی بردم و قرار ملاقات دیگری گذاشتم، سپس با مرحوم دکتر بروجردی (داماد بزرگ حضرت امام خمینی) تماس گرفته و جویای وضعیت وی از نگاه رهبران ایران انقلابی شدم و آن بزرگوار خدمت امام رسیده و موضوع را طرح نموده و پاسخ مساعد ایشان(امام) در پاک بودن پورفسور رضا (از اتهامات منتسب به برخی چهره ها) را شنیده بود و آنرا انتقال داد و من نیز او را در جریان گذاشتم".
علاقه متقابل دکتر رضا به مهندس موسوی و تلاش های سید مهدی در همراهی و شناساندن وی و بزرگداشت های متعددی که در بیست و پنج سال گذشته در مراکز مختلف علمی، فرهنگی و ادبی اتفاق افتاد از اینجا آغاز می شود و آخرین آن که به همت حجت الاسلام محمود دعائی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات صورت پذیرفت حدود یک سال پیش بود و دکتر رضا شخصآ به عیادت مهندس موسوی آمد.
بهر حال اکنون مهندس موسوی که یاری شفیق و دوستی با وفا و رشد دهنده بود به دیار معبود پیوسته و پورفسور رضا هم در اواخر یکصدمین سال حیات پربارش در محجوری و مشتاقی دور از وطن بسر می برد و ما شیفتگان سرگردان حسرت لحظه ها و عمر پر بها و بی توجهی های خویش را داریم.

خاندان رضا
اين خاندان از حاجي آقارضاي مجتهد گيلاني نام گرفته است که مجتهدي ثروتمند و ذي نفوذ بوده است. حاج آقارضا فرزند ملاميرزا حسن بن ملاميرزاجان و نوه دختري حاج ميرزابابا مستوفي بود که اين هر دو نيز از معتبران زمان خود بوده اند. حاج آقارضا پس از پايان دوره تحصيل در رشت که در آن روزگار يکي از مراکز تعليم و تربيت ديني بوده است به فرمان پدر به نجف اشرف رفت و از محضـر مدرسـان بزرگ نجـف کسب فيض کـرد و به رشـت بازگـشت. اعـتبار خـانوادگي، دانش و شهـامـت او موجـب شد که از جملـه ي صدرنشينان محافل ديني و اجتماعي و مرجع اهل حاجت شود. او در بعضي رويدادها به خصوص رويدادهاي منطقه ي ايلي تالش مداخله مي نمود و در برخوردهايي که بين خانهاي شيعي مذهب بومي و خانهاي غير بومـي روي مي داد، به سود خانهاي بومي وارد جريان مي شد و مشکلات آنان را در مرکز ايالت فيصله مي داد و حل مي نمود. اين پشتيبانيها به قرابت سببي منتهي شد. به اين معني که خواهر امير مقتدر طالشي ( ضرغام السلطنه ) به حباله ي نکاح يکي از پسران حاج آقارضا به نام حاجي شيخ اسدالله درآمد. در سال ۱۳۱۴ هجري قمري که اولين مدرسه به سبک جديد به وسيله مرحوم حسن شيخ الملک، به دستياري حاج معين الاطباء رشتي در رشت تأسيس شد و مدرسه و باني آن به ترويج بي ديني متهم شدند. حاج آقا رضاي مجتهد مدرسه و طرفدارانش را مورد حمايت قرار داد و دو فرزند نوجوان خود به نام شيخ محمود و شيخ نصرالله را که در کودکي معمم بودند با عبا و عمامه به مدرسه فرستاد و در کلاس نشانيد که روحانيون ناحيه ي حيدري رشت از او تبعيت کردند و مشکل بانيان مدرسه را حل کردند. موضوع افترا و تهمت فروکش کرد. از معاريف اين خانواده بعد از مرحوم حاجي آقارضا يکي همان شيخ محمود نوجوان بود که در قيام جنگل به جنگليان پيوست و در جمهوري اول که به سرکميسري کوچک خان تشکيل شد، عنوان کميسر قضايي يافت و روزنامه ي معتبر « طلوع » را در رشت تأسيس و مديريت کرده و انتشار مي داد و از آن زمان با نام محمود رضا شهرت يافت. چندي نيز نماينده مردم لاهيجان در مجلس شورا بوده است(دوره ششم) اعضای این خاندان با نام خانوادگي رضا شهرت دارند و معروفترين آنها در زمان حاضر رياضي دان معروف پروفسور فضل الله رضا است که چندي رييس دانشگاه بوده است و صاحب تأليفاتي در ادبيات و رياضيات است. همچنين دکتر عنايت الله رضا که از محققان چيره دست است و تأليفات و آثاري از ايشان انتشار يافته است.
پروفسور فضل الله رضا در ۱۱ ديماه ۱۲۹۳ شمسي در رشت ديده به جهان گشود. وي به پشتوانه ي خانواده ي بافرهنگش همراه رشد و با پرورش جسمي، از سرچشمه ي زلال تربيت معنوي نيز سيراب شد و از آموزه هاي فرهنگ و ادب ايراني و اسلامي بهره ها گرفت. دوران دبستان و دبيرستان را به ترتيب در تهران در مدرسه سيروس و دبيرستان ايرانشهر گذراند و دوران دانشگاهي را در رشته مهندسي برق در دانشگاه تهران به پايان برد. پروفسور رضا از نوجواني با شعر، ادب، فلسفه، حکمت، عرفان و رياضي آشنايي پيدا کرد. او در ۲۵ سالگي کتابهاي «راز آفرينش»، «هندسه ي علمي» و «راديو به زبان ساده» را به رشته تحرير در آورد. در تابستان سال ۱۳۲۳ خورشيدي يعني در اواخر جنگ جهاني دوم براي تکميل تحصيلات راهي آمريکا شد. و در اين مسافرت که دو ماه به طول انجاميد شاهنامه ي فردوسي و ديوان حافظ و چند کتاب ديگر را که توشه ي روان خود در راه اين سفر دراز کرده بود هيچگاه از خود دور نمي نمود و آنها را بسان شناسنامه و گذرنامه ي حقيقي تابعيت ايراني خود مي پنداشت. استاد پس از اين سال در دانشگاه کلمبيا و سپس در دانشگاه پلي تکنيک نيويورک به تحصيل دوره ي فوق ليسانس و دکتري پرداخت و محضر استادان و صاحبنظران بزرگ دنيا را در رشته ي رياضي کاربردي و مهندسي برق و مخابرات و ارتباطات درک کرد و يا توفيق همکاري با آنان را يافت که از آن ميان مي توان از رياضي دان مشهور شوروي کلموگروف و ديگر رياضي دان آمريکايي نوربرت وينر که « تئوري نظام بي نظامي » را در حساب احتمالات کشف کردند، نام برد. استاد رضا پس از دريافت مدرک دکتري الکترونيک از دانشگاه پلي تکنيک نيويورک به تدريس در دانشکده فني دانشگاه کاتوليک آمريکا (واشنگتن) مشغول شد و چون شوق فراوان نسبت به کارهاي پژوهشي در مراکز مهم علمي داشت پروفسور فوستر و پروفسور وبر، دو تن از رياضي دانان معروف که رساله ي دکتري او را در دانشگاه نيويورک سرپرستي کرده بودند به ياري و تأييد او شتافتند و نامه هايي به دانشگاه تهران و دانشگاه معروف ام.آي.تي در بوستن نوشته و شايستگي وي را جهت تدريس و تحقيق مورد تأييد قرار دادند. پروفسور رضا در اين باره مي گويد: «از دانشگاه موطنم هيچگاه خبري نرسيد؛ شايد نامه ها را در دانشکده ي فني بايگاني کرده باشند، ولي دعوت نامه اي از دانشگاه بنام آمريکا، ام.اي.تي به دستم رسيد که از آغاز سال تحصيلي ۱۹۵۰ ميلادي براي پژوهش و تدريس در دانشکده برق اين دانشگاه مشغول کار شوم».بدين ترتيب کار ۴ ساله ي او در اين مرکز علمي معروف آغاز شد و به دنبال آن تا مدت طولاني يعني تا سال ۱۳۴۶ شمسي در دانشگاه سيراکيوز تدريس کرد. نوشته هاي پروفسور رضا در مجلات علمي انتشار يافت و جنبه جهاني پيدا کرد. آثار او به سرعت در شوروي سابق، روماني، مجارستان، چکسلواکي، دانمارک، سوئيس، اسپانيا، آلمان، فرانسه، ژاپن، استراليا و چند کشور ديگر ترجمه و يا چاپ شد. و در دسترس پژوهندگان علوم مربوط قرار گرفت. پروفسور رضا سرانجام در سال ۱۳۴۶ شمسي پس از بيست و اندي سال دوري وارد ايران شد و به رياست دانشگاه صنعتي و سپس به رياست دانشگاه تهران رسيد. آنگاه با عنوان سفير ايران در يونسکو راهي پاريس شد. دانشکده علوم دانشگاه سوربن پاريس مقدمش را گرامي داشت و با سمت استادي در آنجا مشغول تدريس گشت. اين دوره از خدمت او 5 سال طول کشيد تا با سمت سفير کبير ايران در کانادا وارد آن کشور شد، اربابان ذوق و بصيرت در دانشگاه هاي مک گيل و کنکورديا از اين فرصت استفاده کرده و سفير ايران را به استادي در دانشگاه هاي خود دعوت کردند که اين همکاري تا امروزه ادامه دارد.
دکتر رضا با خلق تئوري «انفرماسيون و مکاتب پيشرفته» آورد. اين نظريه نه تنها او را بلندآوازه ساخت بلکه در اندک زماني مورد استفاده ي ساير دانشمندان و سوداگران علم قرار گرفت و به کمک آنان بود که نظريه ي در رياضيات کاربردي و علوم وابسته ي آن تحولي به وجود انفرماسيون از محدوده ي کره ي خاکي خارج و راهي فضاهاي دوردست گرديد. استاد رضـا يکي از دانشوران و مفاخـر علمي ايران است. او در رياضيات کاربردي، تئوري سيستم و کنترل اتوماتيک، مهندسي برق و مخابرات، تئوري شبکه هـاي برق و تئوري انفرماسيون يکي از صاحبنظران جهان معـاصـر است و در پيشرفت و کشف دانسته هاي بشر امروز سهـم عمده اي دارد. شگـفت آن که اين اسـتاد رياضي يکي از سخن سنجان و شاعران خوش ذوق روزگار ماست. استاد رضـا اگر چه مشغول مباحث عميق علمي است ولـي روحـش با فـرهنگ فــارسـي آميخته است و چهره اي درخشان از فرهنگ و ادب ايراني و اسلامي است.
سوابق دانشگاهی
طی سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۴ عضو گروه مهندسی برق دانشکده مهندسی دانشگاه کاتولیک آمریکا و سپس دانشگاه ام آی تی در بوستون آمریکا بود و بین سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۷ در گروه مهندسی دانشگاه سیراکیوز در ایالت نیویورک عضویت داشت. پروفسور رضا در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۳ استاد مهمان در دانشگاه‌های مرکزی سوییس، کپنهاک دانمارک و دانشگاه کلرادو در بولدر آمریکا و پاریس بوده است.
پروفسور رضا از سال ۱۳۵۷ تاکنون استاد دانشگاه‌های کنکوردیا در مونترئال در کبک کانادا و دانشگاه مک‌گيل مونترئال است. او همچنین رییس افتخاری کنفرانس مهندسی برق ایران، استاد افتخاری دانشگاه تربیت مدرس، رییس انجمن علمی ایرانیان در آمریکای شمالی، رییس گسترش زبان و ادب فارسی و مشاور و همکار فعال مؤسسات علمی و ادبی فراوانی بوده است. پروفسور رضا یکی از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان است و تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ظرفیت شنون و ارسال حداکثر اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سیستم‌ها و مدارها، نظریه کنترل سیستم‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n دهانه‌ای انجام داده است. او همچنین معتقد است که نباید سنت‌های ملی و دینی را آسان از دست داد و در وضع كنونی جهان، خردگرایی به تنهایی نمی‌تواند جوامع جهان سوم را با جهش یک روزه به رده اول اقتصاد و تکنولوژی برساند.
مشاغل دولتی

• سفیر ایران در یونسکو، ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳
• ریاست دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۷
• ریاست دانشگاه تهران
• سفیر ایران در کانادا، ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷

آثار پروفسور فضل الله رضا
شمار مقاله هاي او که اغلب آنها در مجله هاي آمريکا، کانادا، اروپا و ايران چاپ شده از ۲۰۰ گذشته است و کتابهاي مهم وي نيز به حدود ۲۰ عنوان مي رسد. نيمي از اين مقاله ها و کتابها به مسايل علمي و نيم ديگر به مباحث فرهنگي و ادبي اختصاص دارد. نوشتارهاي ادبي استاد که به صورت دفاتر متعدد چاپ شده زيبا و پرمحتوا مي باشند. مقالات و نوشته هاي استاد متعدد و گوناگون است افزون بر کتابهايي که از او ياد شد آثار زير قابل ذکر است. «نگاهي به شاهنامه»، «محمد اقبال»، «پژوهشي در انديشه هاي فردوسي» در ۲ جلد، «ديده و انديشه ها»، «مهجوري و مشتاقـي». نوشته هاي استاد به زبان فارسي همه شيوا است. آنچه که از بيشتر آثار او نمايان است، عشق و علاقه ي وافر به زبان فارسي است. چند کتاب که به زبان انگليسي نوشته است.
آثار علمی
تحلیل شبکه‌های برق، تئوری اطلاعات، فضاهای خطی، برگ بی برگی، حدیث آرزومندی، مهجوری و مشتاقی، پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی، دیده‌ها و اندیشه‌ها، نگاهی به شاهنامه، محمد اقبال، نقدها را بود آیا که عیاری گیرند، هندسه عملی و عملی و غیره .

در ادامه ارائه دکتر سید زین العابدین موسوی درباره پرفسور فضل الله رضا را مشاهده خواهید نمود (پس از دانلود هر سه بخش کافی است روی فایل اصلی گزینه Extract Files را انتخاب نمایید)